De Nijdamstra Stichting, opgericht in 1948, is een van de oudste familieverenigingen van Friesland.
De familie Nijdam is van oorsprong een Friese (eigenerfde) boerenfamilie is, met als geboorteplaats de boerderij Nijdamsta State onder Grouw. De stamvader is Willem Willems (ca. 1552 - ca. 1635), eigenerfde boer op Nijdamstra. De genealogische achtergrond van Willem Willlems als de oudere bezitsgeschiedenis van de boerderij Nijdamstra herbergt nog veel raadsels die het verdienen serieus bestudeerd te worden.
Op dit moment worden ook de families Vleer en Wynia/Wijnia/Wienia tot de familie gerekend. Dit is een gevolg van de eerste generatie van ijveraars voor de vereniging, met name van de beroepsgenealoog Wigle Tjerk Vleer (1919–1999). Wigle Vleer heeft de Nijdamstra Stichting vormgegeven naar zijn eigen inzichten en idealen en daarvan draagt zij nog de sporen. Het is door zijn toedoen dat de families Vleer en Wijnia nu ook tot de ‘grootfamilie’ of ‘clan’ Nijdam worden gerekend.
De familienaam Vleer is in 1811 ontstaan toen in Nederland op last van Napoleon de burgerlijke stand werd ingevoerd. Jelmer Willems liet zichzelf Nijdam noemen, maar liet voor zijn bedlegerige broer Auke Willems de achternaam Vleer noteren. Dat was logisch, want hun voorouders waren al een paar generaties boer op de boerderij Vleerbosch onder Boornbergum. Hun grootmoeder was een Nijdam. Naar haar liet Jelmer Willems zich dus noemen.
In 1811 ontstond ook de kleine zijtak ‘Nieuwdam’, hetzij doordat het element ‘nij’ verhollandst werd tot ‘nieuw’, maar wellicht nog eerder omdat rond deze tijd de Friese lange ‘i’ zich nog niet overal tot een ij-klank had ontwikkeld en de uitspraak ‘nie, ni’ nog geldig was, waardoor spellingen ‘Nidam’, ‘Niedam’ of ‘Nieuwdam’ voor de hand lagen.
Iets anders ligt het met de Wijnia’s, omdat die patrilineair van een Nijdam afstammen. Rond 1725 trouwde Foeke Sytses Nijdam met Ymck Romkes Wynia en hun nageslacht nam de achternaam van de moeder aan, omdat die familie op dat moment meer aanzien had. Dit patroon vinden we al sinds de middeleeuwen bij Friese adel en boeren. Maar veel huidige Nijdams stammen daarentegen matrilineair van Willem Willems af. Dat komt voor een groot deel omdat de naam in de 17e eeuw nog flink in aanzien stond en er überhaupt nog weinig achternamen gebruikt werden.
De Wijnia’s leveren een genealogisch ‘probleem’ op omdat de familienaam al langer bestond en er verschillende takken van bestonden. Dat maakt het incorporeren van de Wijnia’s in de clan Nijdam een iets lastigere onderneming, omdat het alleen die Wijnia’s betreft die van het betreffende 18e-eeuwse echtpaar Nijdam-Wijnia afstammen.
Auteur Han Nijdam september 2016